Το Δίλημμα του Παμφάγου
Στο εξαιρετικό του βιβλίο ο Michael Pollan, με τίτλο “Το Δίλημμα του Παμφάγου” (The Omnivores’ Dilemma), θέτει το ερώτημα: “Τι πρέπει να τρώμε ως είδος;”.
Ενώ τα περισσότερα ζώα πρέπει να ακολουθήσουν μια πολύ συγκεκριμένη διατροφή, ο άνθρωπος ως παμφάγο, έχει δυνητικά άπειρες διατροφικές επιλογές. Το λιοντάρι μπορεί για παράδειγμα να φάει μόνο κρέας και η αντιλόπη μόνο γρασίδι. Ο άνθρωπος όμως μπορεί να καταναλώσει και πράγματα που είναι φτιαγμένα με τεχνητές χημικές διαδικασίες, περιέχουν ενισχυτικά γεύσεις, αρώματα, χρώματα, τοποθετούνται σε πολύχρωμα κουτιά και ονομάζονται τροφές χωρίς όμως να έχουν καμιά θρεπτική αξία.
Οι γενικές διατροφικές οδηγίες και η γνωστή διατροφική πυραμίδα, που όπως αποδείχτηκε βασίστηκε στην επιρροή της αμερικανικής βιομηχανίας τροφίμων παρά σε επιστημονικά δεδομένα, μπορούν μόνο να μας αποπροσανατολίσουν σχετικά με το πoια πρέπει να είναι η διατροφή μας.
Κάθε χρόνο εκδίδονται εκατοντάδες βιβλία που πραγματεύονται θαυματουργές και καινοτόμες δίαιτες. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η διατροφή μας θα πρέπει να είναι κυρίως χορτοφαγική, άλλοι ότι πρέπει να βασίζεται κυρίως σε πρωτεΐνες ενώ η κλασική θέση είναι ότι πρέπει να είναι ισορροπημένη και να περιέχει λίγο απ‘ όλα. Το εντυπωσιακό δε, είναι ότι όλες οι παραπάνω προσεγγίσεις έχουν να επιδείξουν επιτυχίες, σημαντικές βιβλιογραφικές αναφορές αλλά και ανθρώπους που ορκίζονται στο όνομα τους. Στο μόνο που φαίνεται να συμφωνούν όλοι είναι ότι το junk food και οι υψηλά επεξεργασμένες τροφές είναι βλαβερές για την υγείας μας.
Διαφορετικές Τροφές, Διαφορετικοί Μεταβολισμοί
Ο Weston Price, ήδη από τη δεκαετία του '30, με τις θαυμαστές ανθρωπολογικές μελέτες του σε ολόκληρο τον πλανήτη, διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει ιδανική διατροφή για όλους. Λόγω των μεγάλων κλιματικών και εθνοτικών διακυμάνσεων, των διαφορών στην εξέλιξη και τη διαθεσιμότητα των τροφίμων, το ανθρώπινο είδος παρουσιάζει παραλλαγές και έχει διαφορετικές ανάγκες σε σχέση με τη διατροφή.
Ο Roger Williams, τη δεκαετία του '40, ήταν ο πρώτος που παρατήρησε ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να έχει διαφορετικό μεταβολισμό, διατυπώνοντας τον όρο “μεταβολική ατομικότητα”.
Δεν είμαστε όλοι ίδιοι σε μεταβολικό επίπεδο και στα διάφορα μέρη του πλανήτη είναι διαθέσιμες διαφορετικά είδη τροφών. Ακούμε ότι είναι υγιεινό να τρώμε πολλά φρούτα και λαχανικά. Πως θα μπορούσαν όμως να βρουν φρέσκα φρούτα και λαχανικά πληθυσμοί όπως οι Εσκιμώοι στο Βόρειο Πόλο ή οι Μασάι στην αφρικανική έρημο; Αυτοί οι πληθυσμοί υπό φυσικές συνθήκες ακολουθούσαν μια διατροφή κυρίως πρωτεϊνική, ζωικής προέλευσης.
Στην Πολυνησία ατνιθέτως η διατροφή ανέκαθεν βασιζόταν κυρίως σε τροφές φυτικής προέλευσης με μικρή κατανάλωση ψαριών και αυγών.
Στη μεσόγειο ακολουθούμε μια διατροφή που βασίζεται σε τροφές με μεγάλη ποικιλία τόσο ζωικής όσο και φυτικής προέλευσης καθόλη τη διάρκεια του έτους.
Είναι αξιοσημείωτο δε ότι και οι τρεις κατηγορίες, Εσκιμώοι-Μασάι, Πολυνήσιοι και Μεσόγειοι, εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά καρκίνου, καρδιοπαθειών και διαβήτη όταν ακολουθούν τη φυσική τους διατροφή ενώ συμβαίνει το αντίθετο όταν η διατροφή τους αποκλίνει από αυτή.
Φαίνεται λοιπόν ότι το ανθρώπινο είδος προσαρμόστηκε ώστε να μεταβολίζει καλύτερα τις τροφές που είχε στη διάθεση του στα διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Ανάλογα με την περιοχή που ζούσαν οι άνθρωποι έβρισκαν και έτρωγαν συγκεκριμένες τροφές που παραλλάσσονταν κατά τη διάρκεια των εποχών του χρόνου. Διαφορετικές φυλές σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη προσαρμόστηκαν γενετικά ώστε να επιβιώνουν και να μεταβολίζουν καλύτερα τις τροφές που ήταν διαθέσιμες στο φυσικό τους περιβάλλον.
Αυτός είναι και ο λόγος όπου δίαιτες αμιγώς χορτοφαγικές ή αμιγώς πρωτεϊνικές ωφελούν κάποιους ενώ δεν ωφελούν κάποιους άλλους ενώ η μεσογειακή διατροφή φαίνεται να βοηθά τους περισσότερους. Λόγω της μετακίνησης των πληθυσμών και την ανταλλαγή του DNA μπορούμε να βρούμε ανάμεσα μας άτομα με πρωτεϊνικό, χορτοφαγικό ή μικτό μεταβολισμό.
Κάθε άνθρωπος έχει λοιπόν τα δικά του μοναδικά μεταβολικά χαρακτηριστικά και μπορεί επιπλέον να μετακινηθεί προς την μια ή την άλλη κατηγορία ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στη ζωή του. Αν κάποιος βιώνει μια περίοδο έντονου στρες, η αυξημένη έκκριση αδρεναλίνης μειώνει τη πείνα και εμποδίζει την πέψη των πρωτεϊνών μετατρέποντας προσωρινά έναν πρωτεϊνικό τύπο σε μικτό. Ενώ σε μια περίοδο ανάρρωσης, αυξάνουν οι πείνα και οι ανάγκες του οργανισμού σε πρωτεΐνες.
Ακούστε το σώμα σας
Είναι ζωτικής σημασίας να ακούμε τις ανάγκες του σώματός μας και να καταναλώνουμε τα τρόφιμα που νιώθουμε ότι επιθυμούμε να φάμε. Σε οποιαδήποτε όμως κατηγορία κι αν ανήκει κάποιος, θα πρέπει να καταναλώνει τρόφιμα που βρίσκονται όσο πιο κοντά γίνεται στη φυσική τους μορφή, βιολογικά και μη επεξεργασμένα. Τα κατεργασμένα ή τεχνητώς επεξεργασμένα τρόφιμα διαταράσσουν την ισορροπία του ορμονικού συστήματος και αλλοιώνουν τα μηνύματα και τις πραγματικές ανάγκες του οργανισμού μας.
Εάν επομένως νιώθουμε την επιθυμία για πράγματα που δεν είναι στ’ αλήθεια τροφές και δεν έχουν καμία θρεπτική αξία, αυτό σημαίνει ότι το ορμονικό μας σύστημα είναι αποδιοργανωμένο σε σημαντικό βαθμό. Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές προς πιο υγιεινές επιλογές και να είμαστε πολύ προσεκτικοί για μια περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών προκειμένου να αποκατασταθεί η ικανότητά μας να κατανοούμε τις πραγματικές διατροφικές ανάγκες του οργανισμού μας.
Θα πρέπει να φτάσουμε στο σημείο όπου θα αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε πότε πρέπει να ξεκουραστούμε, πότε χρειαζόμαστε νερό, πότε χρειαζόμαστε κάτι αλμυρό όπως σε μια ζεστή μέρα ή πότε θα ήταν καλύτερα να φάμε μια σαλάτα, προτιμώντας τα λαχανικά από μια καλή μπριζόλα αλλά και το αντίστροφο.
Το σώμα μας μας λέει πότε χρειάζεται να φάμε ξηρούς καρπούς, φρέσκα ψάρια ή φρούτα. Όταν αυτή η ικανότητα αποκατασταθεί, θα είμαστε επίσης, σε θέση να προσδιορίσουμε την τροφή ή την πράξη που μας έκανε να αισθανθούμε αδιάθετοι ή κουρασμένοι ή που μας προκάλεσε πονοκέφαλο και αίσθημα καύσου στο στομάχι ή και πόνους στις αρθρώσεις. Σε εκείνο το σημείο λοιπόν, που θα έχουμε αποκαταστήσει την επικοινωνία με το σώμα μας, θα μπορούμε σποραδικά να τρώμε και πράγματα που δεν είναι πραγματικά υγιεινά, μόνο και μόνο για την ελευθερία και την ευχαρίστηση του να το κάνουμε.
Όσο περισσότερο ένα άτομο αποκαθιστά την υγεία του, τόσο περισσότερη ευχαρίστηση βρίσκει στο να κάνει πράγματα που τον κάνουν να νιώθει καλά και να απορρίπτει τα τεχνητά και τοξικά πράγματα, διότι μπορεί πλέον να αισθανθεί τη διαφορά.
Η πλειοψηφία των τεχνητώς επεξεργασμένων τροφίμων περιέχει ουσίες, όπως ενισχυτικά γεύσης με άμεση δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα (νευροδιεγερτικές τοξίνες), που μας κάνουν να χάνουμε την ικανότητα να αισθανόμαστε και να γευόμαστε τις φυσικές γεύσεις.
Οι ανθυγιεινές συνήθειες μάς οδηγούν σε ένα ολοένα λιγότερο υγιεινό τρόπο ζωής. Οι υγιεινές συνήθειες, αντιθέτως, μας επιτρέπουν να αποκαταστήσουμε την επικοινωνία με το σώμα μας και να πάρουμε την υγεία στα χέρια μας.
Η επίτευξη της υγείας δεν είναι μια διαδικασία μέσα από την οποία πρέπει να υποφέρουμε. Όταν υπάρχουν τα σωστά δεδομένα, είναι μια ευχάριστη πορεία που μπορεί να μας ελευθερώσει από αναρίθμητες ταλαιπωρίες και να μας επιτρέψει να απολαύσουμε πραγματικά τις χαρές της ζωής.
Στην Υγειά Σας!
